Viêm đường hô hấp trên: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Viêm đường hô hấp trên là bệnh khá phổ biến và thường tái phát nhiều lần trong năm. Vậy bạn đã biết viêm đường hô hấp trên gồm những bệnh gì, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị thế nào chưa? Mời bạn tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Viêm đường hô hấp trên là bệnh gì? 

Đường hô hấp trên là hệ thống đường dẫn không khí trong cơ thể, gồm xoang mũi, hầu, họng và tai. Hệ thống đường hô hấp trên là cơ quan  chính giữ vai trò  hít thở và đưa không khí vào phổi để phục vụ cho sự trao đổi khí.

Viêm đường hô hấp trên là quá trình viêm một hoặc nhiều các bộ phận của đường hô hấp trên và bệnh lý thường gặp ở trẻ em và người lớn, đặc biệt vào mùa thu và đông. Theo thống kê của Bộ Y tế, bệnh hô hấp này chiếm đến 20-30% số bệnh nhân đến khám và điều trị tại các bệnh viện lớn ở Việt Nam.

Bệnh có thể hết nhanh hoặc thậm chí có thể tự khỏi nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, trong một số trường hợp nghiêm trọng hơn hoặc khi tái phát thường xuyên, bệnh có thể gây biến chứng sang các bệnh lý khác như viêm tai giữa, viêm phế quản, thậm chí trường hợp nặng có thể gây viêm phổi và phải nhập viện điều trị .

Nguyên nhân gây bệnh

Viêm đường hô hấp trên là một bệnh lý do nhiều loại virus gây ra, nhưng cũng có thể do vi khuẩn hoặc các tác nhân gây dị ứng, khói, bụi hay hóa chất gây ra. Những nguyên nhân chính bao gồm:

• Virus: Vi-rút là nguyên nhân chính điển hình, đặc biệt là virus đường hô hấp trên, virus cúm, virus syncytial đường hô hấp trên và adenovirus.
• Vi khuẩn: Những loại vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae và Moraxella catarrhalis có thể gây ra viêm đường hô hấp trên, đặc biệt là ở trẻ em.

•  Tác nhân từ môi trường: Khói thuốc lá, bụi, hóa chất và tác nhân gây dị ứng có thể gây ra bệnh lý này…

Các yếu tố làm tăng nguy cơ lây nhiễm

Viêm đường hô hấp trên có thể lây truyền qua đường tiếp xúc với các giọt bắn khi người bệnh ho hoặc hắt hơi, hoặc qua tiếp xúc với các bề mặt bị nhiễm bệnh. Những đối tượng có nguy cơ cao, dễ bị lây nhiễm, chẳng hạn như:

• Trẻ sinh non hoặc những người có các bệnh nội khoa khác như tim bẩm sinh hoặc bệnh phổi;
• Người ở độ tuổi trung niên mắc bệnh các bệnh nền mãn tính như: hen suyễn, suy tim, sung huyết hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính;
• Những người bị suy giảm miễn dịch, bao gồm cả những người ghép tạng, bệnh bạch cầu hoặc HIV/AIDS;
• Tiếp xúc với người bệnh khi họ hắt hơi hoặc ho mà không che mũi và miệng, làm cho virus lây lan.
• Đối tượng thường xuyên hút thuốc hoặc hút thuốc lá thụ động.

Các bệnh viêm đường hô hấp trên thường gặp

Các loại viêm đường hô hấp trên chủ yếu được phân loại dựa trên nguyên nhân gây bệnh và cơ quan nhiễm bệnh. Dưới đây là một số loại phổ biến:

Viêm mũi xoang

Viêm mũi và xoang là một tình trạng viêm nhiễm của niêm mạc mũi và các túi khí xương sọ (xoang). Viêm mũi xoang có thể là một bệnh lý đơn lẻ hoặc là một phần của bệnh lý đường hô hấp trên khác. Tình trạng này thường gây ra sổ mũi, khó thở, đau đầu và khó chịu ở vùng mũi và trán. 

Viêm họng

Viêm họng là tình trạng viêm nhiễm của niêm mạc họng do các tác nhân như vi khuẩn, virus hoặc chất kích thích khác gây ra. Viêm họng thường gây ra các triệu chứng như đau họng, khô họng, sưng họng, khó nuốt và có thể đi kèm với ho.

Viêm amidan

Viêm amidan là một tình trạng viêm nhiễm của hạch amidan, một bộ phận của hệ thống miễn dịch nằm ở phía sau họng. Viêm amidan thường do vi khuẩn hoặc virus gây ra, và có thể gây ra các triệu chứng như đau họng, khó thở, khó nuốt, sưng amidan, sốt, đau đầu và mệt mỏi.

Viêm amidan có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và chức năng của hệ thống miễn dịch. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm amidan có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng, bao gồm nhiễm trùng hạch amidan, suy giảm miễn dịch và viêm màng não.

Viêm thanh quản và khí quản

Viêm thanh quản và khí quản là tình trạng viêm nhiễm của các đường hô hấp trên, bao gồm thanh quản và khí quản. Viêm thanh quản và khí quản thường do các tác nhân gây nhiễm như vi khuẩn hoặc virus, hoặc do các tác nhân kích thích như hơi cay, khói thuốc lá hoặc hóa chất gây ra.

Các triệu chứng của viêm thanh quản và khí quản thường bao gồm ho, khàn tiếng, khó thở, đau ngực, khó thở và sốt. Trong trường hợp nặng, có thể dẫn đến ho đờm, khó thở nghiêm trọng và khó khăn trong việc hô hấp.

Viêm tai giữa 

Viêm tai giữa là một tình trạng viêm nhiễm của niêm mạc trong tai giữa, gồm có khoang tai giữa và ống tai. Tình trạng này thường xảy ra khi vi khuẩn hoặc virus từ niêm mạc mũi hoặc họng lây lan lên tai giữa.

Các triệu chứng của viêm tai giữa bao gồm đau tai, chảy mủ từ tai, khó nghe và sốt. Đôi khi, bệnh nhân cũng có thể cảm thấy buồn nôn và chóng mặt.

Một số triệu chứng viêm đường hô hấp trên thường gặp

Triệu chứng của viêm đường hô hấp trên ở người lớn có thể khác nhau tùy theo nguyên nhân gây ra bệnh. Tuy nhiên, những triệu chứng chung thường bao gồm:

• Ho: Ho là triệu chứng phổ biến điển hình, thường là do kích thích niêm mạc họng hoặc đường hô hấp trên.
• Đau họng và khó nuốt: do niêm mạc họng bị viêm nhiễm và sưng tấy, khiến cho bệnh nhân cảm thấy khó chịu khi ăn uống.
• Sổ mũi và đờm: Bệnh lý này thường đi kèm với triệu chứng sổ mũi, mũi tắc, ho và đờm. Đôi khi đờm có thể có màu sắc khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra bệnh.
• Sưng và đỏ mũi: Mũi bị sưng và đỏ là triệu chứng khác của bệnh, thường đi kèm với triệu chứng sổ mũi và mũi tắc do bị viêm xung huyết.
• Sốt: Bệnh nhân có thể bị sốt nhẹ hoặc cao, tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng và cơ thể đối phó với bệnh tật.
• Đau đầu: Bệnh nhân có thể cảm thấy đau đầu, mệt mỏi và không được nghỉ ngơi.
• Mệt mỏi: Bệnh nhân có thể cảm thấy khó chịu và mệt mỏi khi.

Đối với viêm đường hô hấp trên ở trẻ em cũng có những triệu chứng tương tự nhưng có một số khác biệt so với người lớn về mức độ nặng của triệu chứng, như là: trẻ sẽ sốt cao hơn, ho nhiều hơn, mệt hơn và đặc biệt sức đề kháng yếu khiến trẻ lâu khỏi hơn và dễ bị tái phát hơn …

Các biện pháp điều trị viêm đường hô hấp trên

Sử dụng thuốc để điều trị viêm đường hô hấp trên

Viêm đường hô hấp trên thường được gây ra bởi virus, vì vậy điều trị chủ yếu tập trung vào giảm triệu chứng như sốt, ho, đau họng, nghẹt mũi … để giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn trong khi cơ thể tự kháng chống lại virus. 

Một số nhóm thuốc không kê đơn thường được sử dụng để điều trị viêm đường hô hấp trên nhằm ngăn chặn tình trạng tai biến co giật do sốt cao, bao gồm: 

• Thuốc hạ sốt, giảm đau: Paracetamol, ibuprofen;
• Thuốc chống viêm giảm phù nề: Dexamethasone, prednisolone;
• Thuốc trị ho: Dextromethorphan, guaifenesin, codein;
• Thuốc giảm nghẹt mũi: thuốc kháng histamin;

Nếu bệnh lý được gây ra bởi vi khuẩn, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh để điều trị. Tuy nhiên, không nên tự ý sử dụng kháng sinh mà không được chỉ định bởi bác sĩ, vì việc sử dụng không đúng cách có thể gây hại cho sức khỏe và làm cho vi khuẩn trở nên kháng thuốc.

Cách chữa viêm đường hô hấp trên tại nhà không sử dụng thuốc

Các chuyên gia khuyến cáo, mặc dù thuốc kháng viêm hay thuốc kháng sinh đều mang đến hiệu quả điều trị tốt và rất nhanh, tuy nhiên chúng lại là “con dao hai lưỡi” gây ra dù ít, dù nhiều tác dụng phụ đều ảnh hưởng đến sức khỏe nói chung và sự phát triển của trẻ nhỏ nói riêng.

Dưới đây là một số biện pháp giúp bạn phòng ngừa và điều trị viêm đường hô hấp tại nhà an toàn, hiệu quả.

Nghỉ ngơi

Nghỉ ngơi có thể giúp giảm cảm giác mệt mỏi và giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn. Khi bị viêm đường hô hấp trên, bạn nên ngủ đủ giấc, tránh làm việc quá sức và tránh tập thể dục mạnh để cơ thể có đủ năng lượng để chống lại bệnh.

Uống đủ nước

Uống đủ nước là một phương pháp quan trọng trong việc điều trị.  Uống đủ nước có thể giúp giữ cho cơ thể bạn được cấp nước và giúp loại bỏ độc tố khỏi cơ thể. 

Ngoài ra, nước còn có thể giúp làm giảm sự khô màng nhầy trong niêm mạc họng, giảm đau họng và giảm sưng tấy. Bên cạnh đó, bạn nên tránh uống các loại đồ uống có cồn hoặc cà phê, vì chúng có thể làm cơ thể mất nước hơn.

Vệ sinh mũi họng thường xuyên

 Sử dụng nước muối sinh lý để rửa sạch mũi và họng giúp làm sạch và giữ cho mũi họng của bạn luôn trong tình trạng sạch sẽ, ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn, virus và các chất gây dị ứng.

Ngoài ra, để tránh lây nhiễm, bạn cần giữ cho môi trường xung quanh sạch sẽ, đeo khẩu trang khi đi nơi đông người, rửa tay thường xuyên và tránh tiếp xúc với những người bị bệnh.

Tiêm vacxin phòng 

Việc tiêm vắc xin phòng, vắc xin cúm có thể giúp cơ thể phát triển miễn dịch đối với các chủng virus và vi khuẩn gây bệnh. Đặc biệt, tình hình dịch bệnh COVID-19 đang diễn biến phức tạp, nó không chỉ gây viêm đường hô hấp trên mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng cho tình trạng bệnh viêm đường hô hấp dưới.  

Vì vậy, Bộ Y tế tiếp tục đẩy nhanh tiến độ tiêm vacxin phòng chống Covid-19 và là biện pháp được ưu tiên hàng đầu trong các bước phòng chống sự lây lan nhanh của dịch bệnh. 

Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh

Hãy tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh, giàu dinh dưỡng và uống đủ nước để giúp bạn có một cơ thể khỏe mạnh chống lại bệnh tật tốt nhất.

Một số thực phẩm chứa chất dinh dưỡng vừa giúp tăng sức đề kháng vừa giúp bảo vệ và tối ưu hóa chức năng cả đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới như là: Táo, cam, bưởi quýt, việt quất, ớt, bí ngô, sữa chua, đậu lăng và củ cải đường…

⇒ Mời bạn đọc xem thêm: Bật mí các thực phẩm tốt cho phổi được các chuyên gia khuyên dùng

Sử dụng thảo dược thiên nhiên 

Bệnh lý này thường gây ra các triệu chứng như ho, đau họng, sổ mũi và khó thở. Ngoài việc tuân thủ chế độ sinh hoạt và ăn uống hợp lý để điều trị, các chuyên gia khuyên bạn nên kết hợp sử dụng thêm thảo dược thiên nhiên để hỗ trợ cho quá trình điều trị hiệu quả hơn. 

Để giảm triệu chứng ho và đau rát họng bạn có thể sử dụng chanh đào ngâm mật ong, trà gừng mật ong, lê hấp đường phèn … Hoặc để giảm triệu chứng sổ mũi và nghẹt mũi bạn có thể sử dụng tỏi nướng, trà gừng, sả kết hợp với mật ong và lá bạc hà …

⇒ Mời bạn đọc xem thêm: Cách trị ho bằng mật ong và chanh có tốt không? Lời giải đáp từ chuyên gia

Trên đây là toàn bộ những vấn đề liên quan đến bệnh viêm đường hô hấp trên, nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào, xin vui lòng liên hệ theo số hotline 1800 9229  để được Dược sĩ chuyên môn tư vấn miễn phí.

Tài liệu tham khảo

Tác giả Micah Thomas (2022). Upper Respiratory Tract Infection, ncbi. Truy cập ngày 12/05/2023.