Nhận biết viêm amidan và điều trị viêm amidan đúng cách

Viêm amidan là một bệnh lý khá phổ biến, đặc biệt không còn xa lại gì đối với những bà mẹ đang có con nhỏ. Nếu không hiểu và điều trị đúng cách, bạn có thể gặp những biến chứng nặng nề và nguy hiểm do viêm amidan gây ra. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về viêm amidan và đưa ra các cách điều trị viêm amidan thích hợp một cách hiệu quả nhất.

Viêm amidan là gì?

Amidan  hoạt động như những bộ lọc, dùng để bẫy vi trùng, chống lại sự  xâm nhập vào đường thở và gây nhiễm trùng. Đây cũng là nơi sản xuất ra kháng thể IgG quan trọng trong hệ miễn dịch của cơ thể.  

Nhưng đôi khi, amidan bị vi khuẩn hoặc virus lấn át, tấn công ồ ạt. Điều này gây ảnh hưởng xấu đến chức năng của amidan, nó khiến amidan của bạn sưng lên và bị viêm. 

Viêm amidan là biểu hiện viêm hoặc nhiễm trùng amidan có thể do virus hoặc vi khuẩn gây đau đớn, khối mô nằm ở phía sau cổ họng sưng đau, đỏ. Khó có thể phân biệt nguyên nhân viêm amidan là do vi khuẩn hay là virus gây ra. Tuy nhiên, điều này rất quan trọng để xác định phương pháp điều trị và ngăn chặn việc lạm dụng thuốc kháng sinh. 

Hình ảnh phân loại viêm amidanViêm amidan được chia ra làm 3 loại:

• Viêm amidan cấp tính có thể do virus hoặc vi khuẩn, tình trạng này thường kéo dài 3 hoặc 4 ngày. Tuy nhiên nếu không điều trị hợp lý có thể kéo dài đến 2 tuần. 
• Viêm amidan tái phát là tình trạng viêm amidan cấp diễn ra liên tục, xuất hiện nhiều lần trong năm. 
• Viêm amidan mãn tính là tình trạng viêm mạn tính, gây ra sự gia tăng đáng kể và vĩnh viễn kích thước của amidan được gọi là phì đại amidan.

Phân biệt viêm họng và viêm amidan

Viêm họng và viêm amidan là những bệnh khá phổ biến. Sự khác biệt chính giữa viêm họng và viêm amidan là ở vị trí ổ viêm: trong viêm họng, tình trạng viêm xảy ra ở hầu họng trong khi viêm amidan, tình trạng viêm xảy ra ở amidan.  

⇒ Bạn đọc có thể tham khảo thêm: Viêm họng hạt có nguy hiểm không? Cách điều trị viêm họng hạt hiệu quả

Triệu chứng của viêm amidan

Dấu hiệu viêm amidan gần giống với cảm lạnh hoặc cảm cúm nặng. Amidan bị viêm và sưng to là triệu chứng chính của viêm amidan, đôi khi triệu chứng đáng lo lắng là tình trạng không thể thở bằng đường miệng.

Những triệu chứng thường gặp của viêm amidan: 

– Đau họng.

– Gặp khó khăn trong quá trình nuốt.

– Sốt cao từ 38C trở lên và ớn lạnh.

– Đau amidan.

– Ho.

– Đau đầu.

– Giọng nói bị bóp nghẹt hoặc chói tai.

– Đau tai

– Cảm thấy mệt mỏi.

– Các tuyến bị sưng, đau ở cổ (có cảm giác như có khối u ở một bên cổ).

– Các đốm đầy mủ trên amidan của bạn.

– Hôi miệng.

Đặc biệt đối với trẻ em, triệu chứng viêm amidan ở trẻ có thể đi kèm các biểu hiện như là:

– Đau bụng.

– Nôn mửa.

– Đau bụng.

– Chảy dãi nhiều.

– Không muốn ăn hoặc sợ nuốt.

Nguyên nhân gây bệnh

Viêm amidan nói chung là kết quả của nhiễm trùng, có thể do virus hoặc vi khuẩn. 

Các nguyên nhân do vi-rút phổ biến nhất thường gặp là:

– Virut mũi, virus hợp bào hô hấp, adenovirus và vi-rút corona.

– Epstein-Barr (gây bệnh bạch cầu đơn nhân).

– Cytomegalovirus.

– Viêm gan A. 

– Rubella và HIV.

Nhiễm trùng do vi khuẩn thường do:

– Streptococcus tan máu beta nhóm A (GABHS).

– Staphylococcus aureus.

– Streptococcus pneumoniae.

– Haemophilus influenzae đã được nuôi cấy. 

– Các mầm bệnh hiếu khí và kỵ khí. 

– Ở những bệnh nhân chưa được chủng ngừa, Corynebacterium diphtheriae gây ra bệnh bạch hầu thậm chí nên được xem xét như một nguyên nhân.

– Ở những bệnh nhân có quan hệ tình dục, HIV, giang mai, lậu và chlamydia có thể là nguyên nhân bổ sung. 

– Bệnh lao cũng có liên quan đến viêm amidan tái phát và các bác sĩ lâm sàng nên đánh giá rủi ro của bệnh nhân.

Chẩn đoán viêm amidan

Đối với phần lớn bệnh nhân, chẩn đoán viêm amidan bao gồm khám thực thể, phân tầng rủi ro bằng hệ thống tính điểm Centor và xem xét xét nghiệm kháng nguyên nhanh và/hoặc nuôi cấy vi khuẩn cổ họng. Hình ảnh hiếm khi cần thiết cho nhiễm trùng không biến chứng. 

Khám thực thể

Bác sĩ của bạn sẽ làm một bài kiểm tra thể chất và sẽ xem amidan của bạn để xem chúng có bị đỏ, sưng hoặc có mủ hay không. Các bác sĩ cũng sẽ kiểm tra nhiệt độ cơ thể bạn có bị sốt không. Bác sĩ thông qua quá trình khám tai và mũi của bạn để tìm các dấu hiệu nhiễm trùng và sờ vào hai bên cổ của bạn xem có bị sưng và đau không.

Hệ thống tính điểm Centor

Thang điểm Centor được phát triển để hỗ trợ các bác sĩ lâm sàng đưa ra quyết định xét nghiệm và điều trị tiếp theo.

Đặc điểm	Điểm
Sốt > 38 ℃	1
Không có ho	1
Căng đau hạch cổ trước	1
Viêm amidan xuất tiết	1
Tuổi < 15	1
Tuổi > 45	-1

 

Hệ thống tính điểm này sử dụng các tiêu chí sau: có sốt, amidan sưng to và/hoặc tiết dịch, hạch cổ mềm và không ho. Mỗi phát hiện bảo đảm một điểm. Tiêu chí này đã được cập nhật để bao gồm sửa đổi độ tuổi, cộng thêm điểm cho nhóm tuổi từ 3 đến 15 tuổi và trừ điểm cho bệnh nhân từ 45 tuổi trở lên. Kết quả được đánh giá như sau: 

– Ở những bệnh nhân có điểm từ 0 đến 1, không cần xét nghiệm thêm hoặc dùng kháng sinh. 

– Ở những bệnh nhân đạt 2 đến 3 điểm, xét nghiệm liên cầu khuẩn nhanh và nuôi cấy vi khuẩn cổ họng là một lựa chọn. 

– Ở những bệnh nhân có điểm từ 4 trở lên, các bác sĩ lâm sàng nên xem xét xét nghiệm và dùng kháng sinh theo kinh nghiệm.

Các xét nghiệm để tìm nguyên nhân dẫn đến viêm amidan

Gạc amidan (hầu họng) : Bác sĩ chà một miếng gạc bông lên amidan và cổ họng rồi gửi miếng gạc đi xét nghiệm. Thông thường, điều này được thực hiện để kiểm tra vi khuẩn như Streptococcus.

Xét nghiệm monospot : Xét nghiệm máu có thể phát hiện một số kháng thể nhất định, có thể giúp xác nhận rằng các triệu chứng của một người là do bệnh bạch cầu đơn nhân.

Kháng thể vi-rút Epstein-Barr : Nếu xét nghiệm monospot âm tính, kháng thể trong máu chống lại EBV có thể giúp chẩn đoán bệnh bạch cầu đơn nhân.

Những biến chứng viêm amidan 

Mặc dù viêm amidan thường được kiểm soát theo triệu chứng với kết quả lâm sàng tốt, nhưng các biến chứng vẫn xảy ra. Mặc dù hiếm gặp, nhưng một số biến chứng vẫn có thể xảy ra như là: 

– Viêm amidan hốc mủ giữa cơ thắt hầu và nang amidan là dấu hiệu của áp xe amidan.   

– Nhiễm trùng từ amidan cũng có thể lan đến tai giữa dẫn đến viêm tai giữa hoặc nhiễm trùng tai giữa.

– Viêm amidan cấp tính do liên cầu khuẩn tan máu beta nhóm A, trong một số ít trường hợp, gây sốt thấp khớp và bệnh tim thấp khớp.

– Viêm amidan tái phát khiến amidan to ra dẫn đến ngủ ngáy, khó ngủ và thở bằng miệng. Điều này được gọi là ngưng thở tắc nghẽn.

– Vi khuẩn cũng có thể tích tụ trong các hố trên bề mặt của amidan dẫn đến sự hình thành các hạt nhỏ, tạo ra những viên sỏi có màu vàng hoặc trắng, có mùi hôi được gọi là sỏi amidan.

– Nhiễm trùng cũng có thể lan sang các khu vực xung quanh amidan, dẫn đến viêm và nhiễm trùng các cấu trúc xung quanh. Ví dụ, vi khuẩn có trong áp xe có thể xâm nhập vào tĩnh mạch cảnh gần đó, gây nhiễm trùng máu và gây nhiễm trùng máu. Tình trạng này được gọi là hội chứng Lemierre và có thể gây tử vong nếu không được điều trị nhanh chóng và thích hợp.

Cách khắc phục và điều trị viêm amidan hiệu quả

Viêm amidan có tự khỏi không? Đây là câu hỏi mà khá nhiều bạn quan tâm. Theo giải đáp của chuyên gia, viêm amidan ở mức độ nhẹ có thể tự khỏi sau 3 đến 4 ngày khi kết hợp hỗ trợ chế độ sinh hoạt hợp lý. Tuy nhiên với mức độ viêm amidan nặng, viêm amidan hốc mủ thì rất khó có thể tự khỏi. Dưới đây là một số cách điều trị viêm amidan tùy theo từng nguyên nhân bệnh.

Sử dụng thuốc kháng sinh

Không nên lạm dụng và tự ý sử dụng thuốc kháng sinh. Bạn  chỉ nên sử dụng thuốc kháng sinh khi có chỉ định của bác sĩ.  Kèm theo có kết quả xét nghiệm chẩn đoán viêm amidan do vi khuẩn gây ra. Trong thời đại của thuốc kháng sinh, ngay cả những bệnh nhân bị biến chứng, bao gồm áp xe quanh amidan và hội chứng Lemierre, đều có kết quả lâu dài tuyệt vời. 

Cách trị viêm amidan tại nhà

Nếu bạn bị nhiễm vi-rút, thuốc kháng sinh sẽ không giúp ích gì và cơ thể bạn sẽ tự chống lại nhiễm trùng. Trong thời gian chờ đợi, bạn có thể thử một số biện pháp khắc phục tại nhà dưới đây.

– Uống nước ấm hoặc trà ấm, súp ấm có thể giúp giảm dịu cơn đau họng. Trà gừng có tác dụng chống viêm mạnh là một gợi ý các bạn có thể thử. Và mật ong thường được thêm vào các loại trà giúp chống viêm và kháng khuẩn an toàn hiệu quả.  

– Ăn thức ăn để lạnh, mềm ví dụ như kem, hoa quả mềm để lạnh hoặc sữa chua đông lạnh có thể làm giảm cơn đau cổ họng tạm thời.

– Giữ độ ẩm trong phòng ở mức hợp lý: Không khí khô có thể tăng cảm giác đau rát họng. 

– Hạn chế ăn những thức ăn cứng: Việc ăn những thức ăn cứng có thể gây khó chịu và thậm chí là đau đớn cho amidan đang bị viêm của bạn. Thức ăn mềm hơn, dễ nuốt hơn sẽ tránh tình trạng sước amidan.

– Súc miệng bằng nước muối ấm có thể làm giảm cơn đau hoặc cảm giác nhột nhột ở phía sau cổ họng. 

– Uống thuốc giảm đau không kê đơn như acetaminophen hoặc ibuprofen.-

Phẫu thuật cắt amidan

Amidan giữ nhiệm vụ quan trọng trong hệ thống miễn dịch, vì vậy bác sĩ sẽ cố gắng không khuyên bạn cắt chúng đi. Tuy nhiên nếu tình trạng viêm amidan của bạn lâu ngày không khỏi, hoặc nếu amidan sưng lên khiến tình trạng thở hoặc khó ăn của bạn gặp e ngại quá lớn, khi đó bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật xử lý bỏ amdian đang bị viêm đó.

Điều đó có nghĩa là bạn hoặc con bạn bị viêm amidan hơn bảy lần trong một năm, hơn bốn hoặc năm lần một năm trong hai năm qua, hoặc hơn ba lần một năm trong ba năm qua.

Thông thường, bác sĩ sử dụng một dụng cụ sắc nhọn gọi là dao mổ để lấy amidan của bạn. Nhưng cũng có những lựa chọn khác, bao gồm laser, sóng vô tuyến, năng lượng siêu âm hoặc đốt điện để loại bỏ amidan phì đại.

Phòng ngừa viêm amidan

Cách tốt nhất để ngăn ngừa viêm amidan là vệ sinh tốt, bao gồm:

– Rửa tay thường xuyên.

– Không dùng chung đồ ăn, thức uống, đồ dùng hoặc vật dụng cá nhân như bàn chải đánh răng với bất kỳ ai.

– Viêm amidan có thể lây qua đường hô hấp vì vậy cần tránh xa người bị viêm họng hoặc viêm amidan.

Khi nào viêm amidan cần đến gặp bác sĩ?

Khi tự điều trị tại nhà mà các biểu hiện triệu chứng của viêm amidan không suy giảm, kèm theo các tình trạng viêm amidan hốc mủ, các biến chứng viêm amidan xảy ra, bạn cần đến gặp bác sĩ để kiểm tra và tìm phương án điều trị kịp thời và hiệu quả.

Bài viết về viêm amidan của Dược Tín Phong rất mong có thể giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về bệnh và nắm rõ cách điều trị viêm amidan đúng cách nhất. Nếu có bất kỳ thắc mắc và câu hỏi nào, vui lòng liên hệ tổng đài 18009229 (miễn cước phí) để được dược sĩ chuyên môn tư vấn chi tiết.

Tài liệu tham khảo

Tác giả Jackie Anderson; Elizabeth Paterek (2022), Tonsillitis, pubmed.ncbi. Truy cập ngày 04/04/2023.