Đái tháo đường thai kỳ: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, chẩn đoán và cách điều trị

Theo thống kê, tỷ lệ đái tháo đường thai kỳ ở Việt Nam là 20,3%. Tình trạng này nếu không được theo dõi chặt chẽ, điều trị nhanh chóng sẽ dẫn đến các biến chứng sức khỏe cho bà bầu và thai nhi. Hãy cùng Dược Tín Phong tìm hiểu Đái tháo đường thai kỳ là gì? nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, cách điều trị cũng như cách ngăn ngừa đái tháo đường thai kỳ qua bài viết sau.

Đái tháo đường thai kỳ là gì?

Đái tháo đường thai kỳ (GDM) là tình trạng hormone được tạo ra bởi nhau thai, ngăn cản cơ thể sử dụng insulin một cách hiệu quả. Bình thường Glucose sẽ được các tế bào hấp thụ nhưng nếu bị đái tháo đường thai kỳ sẽ dẫn đến tình trạng Glucose sẽ bị  tích tụ trong máu.

Không giống như bệnh tiểu đường loại 1, bệnh tiểu đường thai kỳ không phải do thiếu insulin mà là do các hormone khác được sản xuất trong thời kỳ mang thai có thể làm cho insulin kém hiệu quả hơn, một tình trạng được gọi là kháng insulin. Các triệu chứng tiểu đường thai kỳ biến mất sau khi sinh.

Nguyên nhân nào gây ra bệnh đái tháo đường thai kỳ?

Cho đến hiện tại, người ta vẫn chưa biết lý do tại sao một số phụ nữ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ và những người khác thì không. Mặc dù nguyên nhân của đái tháo đường thai kỳ không được biết đến, nhưng có một số giả thuyết về lý do tại sao tình trạng này xảy ra. Thông thường, các loại hormone khác nhau có tác dụng giữ cho lượng đường trong máu luôn ở mức kiểm soát. Nhưng khi mang thai, lượng hormone trong cơ thể sẽ bị thay đổi, khiến cơ thể khó xử lý lượng đường trong máu một cách hiệu quả. Điều này làm cho lượng đường trong máu tăng cao.

Nhau thai đang phát triển cung cấp chất dinh dưỡng và nước cho thai nhi, đồng thời cũng sản xuất nhiều loại hormone để duy trì thai kỳ. Một số hormone này (estrogen, cortisol và HPL – kích nhũ tố rau thai) có thể có tác dụng ngăn chặn insulin. Đây được gọi là hiệu ứng chống insulin, thường bắt đầu vào khoảng tuần thứ 20 đến tuần thứ 24 của thai kỳ.

Khi nhau thai phát triển, các hormone này được sản xuất nhiều hơn, và nguy cơ kháng insulin trở nên lớn hơn. Bình thường, tuyến tụy có thể tạo ra insulin bổ sung để khắc phục tình trạng kháng insulin, nhưng khi sản xuất insulin không đủ để vượt qua ảnh hưởng của hormone nhau thai, dẫn đến bệnh tiểu đường thai kỳ.

===>>> Xem thêm: Tổng hợp những bệnh lý thường gặp trong thai kỳ mà mẹ bầu cần biết

Những ai có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ

Điều quan trọng hơn việc tìm kiếm các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh tiểu đường thai kỳ là biết liệu bạn có nguy cơ mắc bệnh hay không. Những người có thể có nhiều khả năng phát triển tình trạng này, bao gồm:

Mặc dù chưa rõ cụ thể lý do tại sao mà có thể bà bầu này mắc bệnh tiểu đường thai kỳ nhưng bà bầu khác không bị bệnh tiểu đường khi mang thai, nhưng những người sau đây sẽ có nguy cơ gia tăng bị bệnh này khi mang thai nếu:

• Bạn đang thừa cân: Có chỉ số BMI từ 30 trở lên khi mang thai là một trong những yếu tố nguy cơ phổ biến nhất của bệnh tiểu đường thai kỳ, vì cân nặng tăng thêm ảnh hưởng đến khả năng giữ lượng đường trong máu của insulin.
• Bạn có mức độ béo bụng cao hơn. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Diabetes Care của Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ cho thấy những phụ nữ có lượng mỡ bụng cao hơn trong ba tháng đầu của thai kỳ có thể dễ bị chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường thai kỳ hơn.
• Độ tuổi: Các bác sĩ đã lưu ý rằng phụ nữ trên 25-30 tuổi có nguy cơ phát triển tiểu đường cao hơn, với nguy cơ đó tăng lên khi bạn già đi.
• Tiền sử trong gia đình có người bị bệnh tiểu đường: Nếu bệnh tiểu đường xảy ra trong gia đình, đặc biệt là ở bất kỳ người thân cấp 1 nào của bạn, bạn có thể có nhiều nguy cơ mắc tiểu đường.
• Bạn đã từng bị tiểu đường ở lần mang thai trước: Nếu bạn bị tiểu đường thai kỳ trong lần mang thai trước đó, nghiên cứu cho thấy bạn có nhiều khả năng mắc lại bệnh này trong lần mang thai tiếp theo.
• Bạn nhận được chẩn đoán tiền tiểu đường: Nếu lượng đường trong máu của bạn tăng nhẹ trước khi mang thai (ví dụ: nếu hemoglobin A1C của bạn lớn hơn hoặc bằng 5,7 phần trăm hoặc nếu bạn được thông báo rằng bạn bị suy giảm mức đường huyết lúc đói), bạn có thể có nguy cơ mắc tiểu đường cao hơn.
• Không vận động: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng vì bạn không vận động khi nghỉ ngơi trên giường, bạn có nhiều khả năng tăng cân khi mang thai và do đó, có nhiều khả năng phát triển bệnh tiểu đường hơn.
• Đang gặp các vấn đề về sức khỏe: Điều này có thể bao gồm hội chứng chuyển hóa, hội chứng buồng trứng đa nang, tăng huyết áp hoặc bệnh tim mạch.
• Bạn đang mang thai đôi: Mang theo nhiều hơn một em bé có thể làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường.

Các biến chứng có thể xảy ra

Không giống như bệnh tiểu đường loại 1, bệnh tiểu đường thai kỳ thường xảy ra quá muộn để gây dị tật bẩm sinh. Dị tật bẩm sinh thường bắt nguồn từ trong ba tháng đầu (trước tuần thứ 13) của thai kỳ. Sự đề kháng insulin do các hormone contra-insulin do nhau thai sản xuất thường không xảy ra cho đến khoảng tuần thứ 24. Phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ thường có mức đường huyết bình thường trong giai đoạn đầu tiên của thai kỳ.

Các biến chứng của đái tháo đường thường có thể kiểm soát và ngăn ngừa được. Chìa khóa để phòng ngừa là kiểm soát cẩn thận lượng đường trong máu ngay khi chẩn đoán bệnh tiểu đường.

Nhưng nếu không đái tháo đường thai kỳ không được kiểm soát chặt chẽ thì không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe thai phụ mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe thai nhi trong bụng mẹ. Trẻ sơ sinh của những bà mẹ bị tiểu đường thai kỳ dễ bị mất cân bằng hóa học, chẳng hạn như canxi huyết thanh thấp và lượng magie huyết thanh thấp. Nhưng nhìn chung, có hai vấn đề chính của bệnh tiểu đường thai kỳ:

• Bệnh Macrosomia: Tức chỉ một em bé lớn hơn đáng kể so với bình thường. Tất cả các chất dinh dưỡng mà thai nhi nhận được đều đến trực tiếp từ máu của mẹ. Nếu máu của mẹ có quá nhiều glucose, tuyến tụy của thai nhi sẽ cảm nhận được lượng glucose cao và sản xuất nhiều insulin hơn để cố gắng sử dụng lượng glucose này. Thai nhi chuyển hóa lượng glucose dư thừa thành chất béo. Ngay cả khi mẹ bị tiểu đường thai kỳ, thai nhi vẫn có thể sản xuất tất cả lượng insulin cần thiết. Sự kết hợp giữa lượng đường huyết cao từ mẹ và lượng insulin cao trong thai nhi dẫn đến tích tụ nhiều chất béo khiến thai nhi phát triển quá mức.
• Hạ đường huyết: Hạ đường huyết đề cập đến lượng đường trong máu của em bé thấp ngay sau khi sinh. Vấn đề này xảy ra nếu lượng đường trong máu của người mẹ luôn ở mức cao, khiến thai nhi có lượng insulin cao trong quá trình lưu thông. Sau khi sinh, em bé tiếp tục có mức insulin cao, nhưng nó không còn lượng đường cao từ mẹ nữa, dẫn đến lượng đường trong máu của trẻ sơ sinh trở nên rất thấp. Lượng đường trong máu của em bé được kiểm tra sau khi sinh, và nếu mức quá thấp, có thể cần phải truyền đường tĩnh mạch cho em bé.

Bên cạnh đó, thai phụ bị đái tháo đường cũng có thể xảy ra một số biến chứng như sau:

• Tăng huyết áp khi mang thai và tiền sản giật. Hai biến chứng này rất nguy hiểm cho cả mẹ và con.
• Thai nhi phát triển quá mức nên mẹ không thể sinh thường mà phải tiến hành sinh mổ.
• Tăng nguy cơ sảy thai tự nhiên.
• Nếu bị đái tháo đường thai kỳ thì sẽ làm tăng nguy cơ sinh thiếu tháng.
• Khi bị đái tháo đường thai kỳ thì nguy cơ bị đái tháo đường trong tương lai là điều có thể xảy ra. Bạn có thể sẽ gặp tình trạng này trong những lần mang thai về sau. Ngoài ra, khi về già bạn sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2.

===>>> Xem thêm: Tăng huyết áp thai kỳ: Nguyên nhân, triệu chứng, phòng ngừa và điều trị

Làm thế nào để chẩn đoán bệnh đái tháo đường thai kỳ?

Để phát hiện ra liệu bạn có bị đái tháo đường thai kỳ hay không thì bạn cần đến khám bác sĩ. Bác sĩ sẽ làm các xét nghiệm để kiểm tra lượng đường trong máu của bạn. Thông thường vào tuần thứ 24- tuần thứ 28 của thai kỳ, bà bầu sẽ được tầm soát thường quy bằng nghiệm pháp dung nạp glucose để kiểm tra bệnh.

Một vài yêu cầu dành cho bà bầu trước khi tiến hành xét nghiệm dung nạp glucose là bạn cần nhịn ăn, không ăn trong vào 8 giờ. Sau đó bác sĩ sẽ lấy máu của bạn hai lần. Lần thứ nhất là khi bạn chưa ăn uống gì và lần lấy máu thứ 2 là sau khi bác sĩ cho bạn uống một loại chất lỏng có chứa 75g đường. Thực hiện nghiệm pháp dung nạp glucose này sẽ cho biết bạn có bị đái tháo đường thai kỳ hay không.

Điều trị đái tháo đường thai kỳ như thế nào?

Phác đồ điều trị tiểu đường thai kỳ sẽ được xác định bởi bác sĩ của bạn dựa trên:

• Tuổi, sức khỏe tổng thể và tiền sử bệnh của bạn.
• Mức độ của bệnh.
• Khả năng chịu đựng của bạn đối với các loại thuốc, thủ thuật hoặc liệu pháp cụ thể.
• Diễn biến của bệnh.
• Chế độ ăn ​​hoặc sở thích của bạn.

Cách điều trị tiểu đường thai kỳ tập trung vào việc giữ mức đường huyết ở mức bình thường. Điều trị có thể bao gồm:

• Chế độ ăn kiêng đặc biệt.
• Tập thể dục.
• Theo dõi đường huyết hàng ngày.
• Tiêm insulin.

Một số câu hỏi liên quan đến bệnh đái tháo đường thai kỳ

Thời điểm nào bà bầu cần tầm soát đái tháo đường thai kỳ?

Ở tuần thứ 24- tuần thứ 28 bà bầu nên đi tầm soát đái tháo đường thai kỳ.

Khi bị đái tháo đường thai kỳ có nên uống sữa bầu không?

Bên cạnh việc bổ sung các loại thực phẩm chứa các chất dinh dưỡng cần thiết cho thai nhi thì bà bầu vẫn nên bổ sung thêm 2-3 ly sữa mỗi ngày. Với những phụ nữ có thai bị đái tháo đường thì nên lựa chọn những loại sữa không đường để sử dụng.

Hy vọng qua bài viết trên các bà bầu có thể hiểu hơn về bệnh đái tháo đường thai kỳ, nhận biết được các dấu hiệu của bệnh và biết cách phòng tránh bệnh. Nếu có bất kỳ câu hỏi nào cần giải đáp hãy liên hệ trực tiếp với chúng tôi qua số hotline 1800 9229 để nhận được giải đáp từ các chuyên gia. Cuối cùng, chúc bạn có một thai kỳ khỏe mạnh.

Tài liệu tham khảo

Tác giả: Landon MB, Gabbe SG. Gestational diabetes mellitus, Pubmed, đăng ngày 27 tháng 5 năm 2011 Truy cập ngày 27 tháng 5 năm 2022.